O outono mergulla a Galicia nas súas tradicións máis ancestrais

Descubrir Galicia é descubrila todo o ano, tamén no outono e inverno, a través dos seus roteiros e camiños, fixando a vista nos camiños cubertos de follaxe caído e levantala cara aos cruceiros que nos asaltan no camiño. É volver refuxiarnos a calor do lume e das tradicións ancestrais  que nos diferencian. Unha das que conseguimos recuperar nas últimas décadas foi precisamente o Samaín, a festividade de orixe celta máis importante do periodo pagano en Europa até a súa conversión ao cristianismo, que celebramos a noite do 31 de outubro ao 1 de novembro como celebración Ano Novo Celta. O seu significado en gaélico fai referencia ao final do verán, do tempo das colleitas, e dá paso ao inverno, ao frío e a época do ano máis escura. 

As tradicións vinculadas co Samaín teñen leves variantes, segundo o territorio, pero en todas elas adoitan estar relacionados co uso das cabazas, que son baleiradas e decoradas, a celebración dunha festa, con ou sen pedido de esmola ou doces, como no caso da Illa de Arousa, e, por suposto, co magosto, que practicamente coincide no calendario e que, hábilmente, foi asociado con San Martiño, nun intento de cristianizar unha vez máis, unha tradición milenaria da que se garda memoria en localidades como Cedeira, onde lles chaman melones, Noia, Muxía, as Rías Baixas, onde nos atoparemos cos calacús, Quiroga, Ourense ou os bonecas con remolacha en Xermade (Lugo). 

Das cabazas aos cruceiros, pasando polos cranios

É evidente que as cabazas non sempre foron a base desta tradición, xa que esta hortaliza só puido utilizarse a partir do século XVI, cando chegou a Europa procedente de América, antes posiblemente utilizaríanse outros elementos, posiblemente os cranios dos inimigos, situados nos muros ou nas encrucilladas dos camiños para advertir aos posibles atacantes.

Deste uso procedería posiblemente tamén a tradición dos miliarios, as acumulacións de pedras en puntos estratéxicos dos camiños, que nada teñen que ver coas modas recentemente exportadas doutros puntos do planeta de facer columnas de pedras, colocadas en equilibrio, unha tradición foránea que nada ten que ver coa galega e que, desgraciadamente aparece cada vez máis frecuentemente en moitos puntos turísticos de toda España, desvirtuando a paisaxe e facendo crer, erroneamente, que estamos fronte a unha tradición propia do noso territorio.

Dos miliarios, que si son propiamente galegos, procede a tradición posterior dos cruceiros dos que en Galicia se contan miles; só na web de Turismo de Galicia están rexistrados máis dun milleiro de eles, especialmente ao longo do Camiño de Santiago. Situados en despoblados lugares ou en concorridas poboacións, representan desde solitarias cruces de pedra a impresionantes traballos de cantaría de fermosa factura.

Din que o máis vello de todos os cruceiros de Galicia é o de Melide (A Coruña), tallado no século XIV aínda que quizá un dos máis fotografados e coñecidos sexa o de Ou Hío, en Cangas, unha marabillosa escena realizada nun só bloque de pedra.

Máis aló da súa cristianización ou do retrato de diferentes escenas da Biblia, a vinculación coa tradición e a morte están sempre presentes, igual que nos petos de ánimas, dos que están rexistrados máis de medio  milleiro no catro provincias, algúns de exquisita factura e tradición.  

En calquera caso o viaxeiro e camiñante, cando pasa fronte a eles non pode evitar cumprir unha vez máis coa tradición, depositando alí unha pedra e solicitando un desexo aos espírituos que roldan o lugar. Só hai que viaxar a Galicia e deixarse transportar por esa maxia que se respira en tantas e tantas localidades, da costa e do interior.

E agora que estamos nunha das mellores épocas para gozar de todo ese misticismo, déixache levar polas meigas e goza de Galicia!